102. ROCZNICA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEZ POLSKĘ

W 1795r. Polska w wyniku ingerencji państw ościennych (Austia, Rosja, Prusy) zniknęła na 123 lata z mapy Europy i świata. Jednak Polacy nigdy się nie pogodzili z utratą niepodległości. Świadczą o tym powstania i walki narodowo-wyzwoleńcze takie jak: konfederacja barska, powstanie kościuszkowskie, legiony Jana Henryka Dąbrowskiego, okres napoleoński, powstanie listopadowe, powstanie krakowskie (z niesławną rabacją), wiosna ludów, powstanie styczniowe, I wojna światowa, powstanie wielkopolskie.

W 1918r. wiadomo było, że państwa zaborcze przegrają wojnę. Dzięki temu wzrosły szanse Polaków na odzyskanie niepodległosci. W poszczególnych zaborach zaczęły powstawać lokalne ośrodki państwowości polskiej: Kraków – Polska Komisja Likwidacyjna; Poznań – Komisariat Naczelnej Rady Ludowej; Warszawa – Rada regencyjna; Lublin – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Dnia 10 listopada 1918r. z więzienia w Magdeburgu przybył Józef Piłsudzki. Następnego dnia 11 listopada Rada Regencyjna w Warszawie przekazała J. Piłsudzkiemu władzę wojskową. Dzień ten uznaje się za symboliczną datę oddzyskania niepodległości, chodź dopiero 3 dni później – 14 listopada – J. Piłsudzki otrzymał od Rady Regencyjnej także rządy cywilne i w ten sposób skupił w swoich rękach pełnię władzy. Wysłał wówczas specjalną notę informującą opinię miedzynarodową o powstaniu państwa polskiego. Misję tworzenia rządu J.Piłsudzki powierzył Jędrzejowi Moraczewskiemu. Jednak rząd ten nie znalazł szerokiej akredytacji międzynarodowej. Wówczas J. Pisudzki próbę utworzenia nowego rządu zlecił światowemu pianiście i kompozytorowi Ignacemy Padarewskiemu. Polityk ten związany był z Komitetem Narodowym Polskim (KNP) kierowanym przez Romana Dmowskiego. KNP był uznawany przez aliantów zachodnich. W zaistaniałej sytuacji rząd Ignacego Padarewskiego otrzymał akceptację od światowej opinii publicznej. Odrodzenie Polski stało się faktem. W 1937r. ówczesne władze Polski uchwaliły 11 listopada Narodowym Świętem Niepodległości. Rządzący Polską komuniści po II wojnie światowej usunęli je. Dopiero w1989r. zostało ono przywrócone.

Swoją przysłowiową cegiełkę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości mieli również ówcześni mieszkańcy powiatu dąbrowskiego. Ci którzy zapisali się na kartach historii to: Marian Kukiel – general wojska polskiego, historyk wojskowości, minister w rządzie generała Władysława Sikorskiego; generał Eugeniusz Dąbrowiecki – twórca nowoczesnej Polski Żandarmerii Wojskowej w II Rzeczypospolitej; Jan Kanty Steczkowski – minister skarbu w rządzie u zarania II Rzeczypospolitej (wszyscy trzej z Dąbrowy Tarnowskiej); major Henryk Sucharski z Gręboszowa w 1939r. dowódzca obrony Westerplatte; major Marcin Borek, urodziny w Podlipiu, zamieszkały w Gręboszowie, w 1939r. oficer służby stałej zamordowany przez Rojsan w 1940r. Oprócz nich na wszystkich frontach w latach 1914-1921 walczyli, ginęli lub zostawali inwalidami nasi rodacy – żołnierze, dzisiaj w przeważającej masie, bezimienni.

Udział mieszkańców ówczesnego powiatu dąbrowskiego to nie tylko bezpośrednia walka z bronią w ręku. We wrześniu 1914 powstał w Dąbrowie powiatowy komitet narodowy jako ekspozytura krakowskiego Naczelnego Komitetu Narodowego. Uchwalono wówczas, że będą tworzone komitety parafialne i gminne, które miały zająć się zbieraniem funduszy na Polski Skarb Wojskowy, w pieniądzach i naturze. Ponadto obywatele dąbrowscy wyekwipowali i umundurowali ochotników do oddziałów strzeleckich J. Piłsudzkiego. Rekrutowali się oni głownie z: członków Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Polowych Drużyn Sokolich i Polskich Drużyn Strzeleckich.

Również aktywnie w owych dniach narodowej próby, zachowały się dąbrowskie kobiety. We wrześniu 1915r. ukonstytuował się w Dąbrowie Zarząd Koła Ligi Kobiet Naczelnego Komitetu Narodowego. Liga Kobiet gromadziła m.in. fundusze na potrzeby sierot i wdów po poległych legionistach. Dla ogólnej spójności podajemy, że we wrześniu 1914r. na terenie powiatu dąbrowskiego (Gęboszów, Ujście Jezuickie, Borusowa) przeszedł chrzest bojowy I pułk piechoty Legionów Polskich pod dowództwem J. Piłsudskiego. Dowódzca pułku kwaterował na plebanii Gręboszowskiej u księdza Piotra Halaka.

W październiku 1918r. powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, a w ślad za nią Powiatowa Komisja w Dąbrowie. Dąbrowianie rozpoczęli rozbrajanie żołnierzy austriackich. Zniknęły z budynków urzędowych godła symbolizujące panowanie obcego państwa na polskiej ziemi. W ich miejce zawisły polskie flagi.

Na początku listopada 1918r. w Szczucinie odbyła się symboliczna uroczystość zjednoczenia byłej Galicji z Królestwem Kongresowym. Na rynku uformowano pochód, który ruszył ku Wiśle. Także z byłego zaboru rosyjskiego podążał pochód w stronę Wisły. Oba pochody spotkały się na pontonowym moście, przecięto taśmę dzielącą most i odbył sę symboliczny akt zjednoczenia. Następnie połączone pochody udały się do kościoła w Szczucinie na dziękczynne nabożeństwo.

W dniu 13 listopada 1918r. przewodniczący dąbrowskiej Rady Gminnej, doktor Stanisław Sozański, jako polski komisarz rządowy przejął pełnię władzy. Okres robiorów i austriackiego panowania w powiecie dąbrowskim został ostatecznie zamknięty.

                                                                                                                  dr Andrzej Skowron

mgr Małgorzata Zielińska